Azot döngüsünü gerçekleştirmek, yeni kurulan bir akvaryumda yapılması gereken en önemli şeydir. Dengeli ve sağlıklı bir akvaryum elde edebilmenin de ilk şartıdır. Azot döngüsü sağlandığında akvaryumun bakımı çok daha kolay olacaktır. Biyolojik filtre görevi gören bu döngü ile, balıklar için zehirli olan amonyak ve nitrit daha az zararlı olan nitrata dönüştürülür. Bu işlemin baş rolünde yararlı bakteriler vardır. Akvaryum azot döngüsü ya da diğer bir isimle azot çevrimi üç farklı yöntemle gerçekleştirilebilir.
Neden azot döngüsü yapmalıyım
Bunun en önemli nedeni akvaryumda balıklar için zehirli olan amonyağın bulunmasıdır. Amonyak; balık dışkısından, yenmemiş yemlerden ve suda çözünen kırıntılardan kaynaklanır. Amonyağın kimyasal filtre ile akvaryumdan uzaklaştırılması mümkündür. Ancak bu yöntem daha zahmetlidir.
Döngüsü sağlanan bir akvaryumda ise bu işlem doğal yollarla gerçekleşir. Azot döngüsünün akvaryum kurulumunda sağlanması ve sürekli olarak korunması gerekir. Balıklar için zehirli olan amonyak, yararlı bakterilerin besin kaynağıdır. Bakteriler amonyağı tüketerek önce nitrite, daha sonra da daha az zararlı olan nitrata çevirir. Açığa çıkan nitrat bitkiler için faydalıdır. Yine de kısmi su değişimleri yaparak akvaryumdaki nitrat miktarı kontrol altında tutulmalıdır.
Azot döngüsü nasıl gerçekleşir
Aslında oldukça basit olmasına rağmen, günlük hayatta kullanmadığımız bazı tabirlerin olması nedeniyle zor görünebilir. Esasında 3 aşamada gerçekleşir.
Aşama 1: Balığınızı akvaryuma koyduğunuzda olacak ilk şey amonyağın açığa çıkmasıdır. Bu balık dışkısından ve yenmemiş yemlerden kaynaklanır.
Aşama 2: Akvaryumdaki amonyak miktarı artarken, zaten mevcut olan nitrosomonas isimli bakterlerin sayısında artış olur. Bu bakteriler amonyağı nitrite çevirmeye başlar. Amonyak nitrite çevrildikçe miktarında azalma olur ama bu sefer nitrit miktarı artmaya başlar. Bu süreçte test yapılacak olursa sudaki amonyak miktarının sürekli azaldığı görülür. İlk haftanın içinde oluşan amonyağın hepsi nitrite çevrilmiş olur. Sürecin yarısına gelinmiştir. Nitrit de amonyak gibi zehirlidir ancak, amonyak kadar tehlikeli değildir.
Aşama 3: Sudaki nitrit miktarı arttıkça bir başka bakterinin sayısında artış olur. Nitrobacter isimli bu bakteriler nitriti nitrata çevirmeye başlar. Nitrit seviyesinde azalma, nitrat seviyesinde artış olacaktır. 3 ile 6 hafta arasında suda hiç nitrit kalmadığını göreceksiniz. Nitrat balıklar için daha az zararlıdır. Bitkilerin ve alglerin gelişiminde fayda gösterir. Kısmi su değişimleri yapılmasının nedeni nitrat seviyesinin düşük kalmasını sağlamak içindir.
- Azot döngüsünü hızlandırmanın bir yolu hazır bakteri kültürü kullanmaktır. Bu sayede süreç 1-2 haftaya düşürülebilir. Bu bakteri kültürünü donmuş, kurutulmuş ya da sıvı halde bulmak mümkündür.
- Bakterilerin kurulu bir akvaryumdan taşınması da mümkündür. Bu akvaryumdan alacağınız çakıl taşları ya da filtre malzemesi ile yararlı bakteriler de taşınmış olur.
- Yeni akvaryumda amonyak bulunmaması durumunda bakteriler açlıktan ölecektir. Bu nedenle bakterilerin amonyak oluşmaya başladığında eklenmesi gerekir.
Sadece balıkların bulunduğu tatlı su ya da tuzlu su akvaryumunda, nitrat alglerin çoğalmasına neden olur. Resif akvaryumunda alglerin çoğalması hiç istenmez. Bu nedenle nitrat seviyesi sıkı kontrol altında tutulur.
Azot döngüsü için neler gerekir
Yararlı bakteriler çoğalabilmek için bir ortama ihtiyaç duyar. Akvaryum filtresi bu iş için çok uygundur. En çok kullanılan akvaryum filtreleri dış filtre, taban filtresi ve iç filtredir. Bunların hepsi bakterilerin çoğalabileceği uygun ortamı teşkil eder. Taban filtresi kullanılıyorsa bakteriler çakıl taşlarında çoğalacaktır. Diğer filtreler için, sünger,elyaf ya da benzeri akvaryum malzemesini tercih ederler.
Filtre malzemesinin seçiminde bakteriler için ne kadar uygun olduğu düşünülmelidir. Örneğin; sünger filtre gözenekli yapısı sayesinde bakterilerin gelişmesi için oldukça uygundur.
Oksijene ihtiyaç vardır. Sudaki oksijen miktarı ne kadar fazla olursa bakteriler daha sağlıklı olur. Oksijenin suya karışması daha çok su yüzeyinde olur. Su akışı arttırılarak, sudaki oksijen miktarı arttırılabilir.
Azot döngüsü nasıl korunur
Yararlı bakterilerin ölmesini engellemek için yapılması gereken bazı şeyler vardır. Bunlar;
- Filtrenizin sürekli çalıştığına emin olun. Durgun sudaki oksijen miktarı azalır ve bakteriler yaklaşık 6 saat içinde ölür.
- Filtre malzemeniz hava ile temas eder ve kurursa içindeki yararlı bakteriler ölür.
- Filtre malzemesinin temizlenmesi halinde üzerindeki yararlı bakterileri de atmış olursunuz. Bu nedenle iki filtre malzemesi bulundurulması gerekir. Birini temizlediğinizde diğerindeki bakteriler görevini yapmaya devam eder. Temizlenen filtre malzemesindeki bakterilerin çoğalması 1-2 haftaya bulacaktır.
Bir sebeple akvaryumdaki yararlı bakterilerin tamamını kaybederseniz, akvaryum azot döngüsüne en baştan başlamalısınız.
Azot döngüsü yöntemleri
Burada üç farklı yöntemden bahsedeceğiz. Süreç boyunca sudaki amonyak ve nitrit miktarı test kiti ile ölçülmelidir. Sıfır ya da sıfıra yakın olduğunda döngü sağlanmış olur ve korunması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
Yöntem 1: Geleneksel Uygulama
- Su sıcaklığını 26-28 santigrat derecelerde tutun.
- Akvaryuma danio, plati ya da barb gibi dayanıklı bir balık koyun. Biyolojik filtrelemenin başlaması 4-6 haftayı bulur.
- Biyolojik filtreleme yani azot döngüsü başlayana kadar balıklar stresli olur. Bu nedenle az sayıda balık bulundurulmalıdır. Az sayıda balık hem daha az stres hem de daha az amonyak demektir.
- Yaklaşık 6 hafta sonra döngü tamamlanmış olur. Suda amonyak ya da nitrit olmadığı görülebilir. Bu süre sonunda akvaryuma yeni balıklar eklenebilir.
Yöntem 2: Amonyak ile azot döngüsü
- Akvaryumda balık bulundurulmamalıdır.
- Su sıcaklığını 30-35 santigrat derecelere yükseltin.
- Süreç hazır bakteri kültürü ile hızlandırılabilir.
- Kokusuz ve katkısız amonyak edinin.
- 40 litre su için her gün 3-5 damla amonyak damlatın. Test kitinden 5 ppm (milyonda 5) gibi bir amonyak değeri okunması gerekir.
- İlk etapta suda nitrit bulunmaz. Nitrit miktarını her gün kontrol edin ve nitrit olduğunu görene kadar her gün 3-5 damla amonyak eklemeye devam edin. Nitrit olduğunu gördüğünüzde günde 2-3 damlaya azaltın.
- Bu yöntem ile 3 ile 6 hafta arasında azot döngüsü sağlanmış olur. Başlangıçta bakteri kültürü eklemek süreci hızlandıracaktır.
- Döngü tamamlandığında akvaryum suyunu yavaş yavaş 26-28 santigrat dereceye düşürün. Aniden azaltmayın çünkü bakterilere zarar verir.
- Eklenen amonyakla zararlı katkı maddeleri gelmiş olabilir. Bunlardan kurtulabilmek için büyük oranda, yaklaşık %90, su değişimi yapın.
Yöntem 3: Balık yemi ile azot döngüsü
- Akvaryumda balık bulundurulmamalıdır.
- Su sıcaklığını 30-35 santigrat derecelere yükseltin.
- Her gün akvaryuma balık yemi atın ve suda parçalanmasına izin verin. Yemler parçalandıkça amonyak açığa çıkacak ve biyolojik filtreleme başlayacaktır.
- Yaklaşık 6 hafta sonra döngü tamamlanmış olur. Döngü tamamlandığında akvaryum suyunu yavaş yavaş 26-28 santigrat dereceye düşürün.
- Bu yöntemin bir dezavantajı büyük bir bakteri kolonisi elde etmenin zor olmasıdır. Balığı akvaryuma koyduğunuzda bakterilerin baş edebileceğinden daha fazla amonyak üretir.
- Bir başka dezavantajı, yemin içinde fosfat gibi yan ürünlerin de bulunmasıdır.