Balıklarda göz fırlaması ya da göz şişmesi (exophthalmia), kendi başına bir hastalık değildir. Altında yatan başka bir enfeksiyonun belirtisidir. Gözün göz yuvasından dışarı doğru şişmesi ya da pörtlemesi şeklinde ortaya çıkar. Gözlerden birini ya da her ikisini etkileyebilir. Her durumda balığın gözünde buğulu bir oluşumu da beraberinde getirebilir. Daha çok japon balığı ve ciklet gibi suyu fazla kirleten balıkların akvaryum temizliği aksatıldığında ortaya çıkar.
Tabii bazı balık türlerinde gözlerin pörtlek olmasında sakınca yoktur. Örneğin siyah teleskop gözlü japon balığı ve teleskop gözlü japon balığı iri gözleri ile bilinir. Bu türlerin gözleri yavrulukta diğer japon balıkları gibidir. Büyüdükçe gözlerinde irileşme olur. Benzer şekilde göğebakan japon balığı pörtlek ve yukarı doğru bakan gözlere sahiptir.
Balıklarda Göz Fırlaması Belirtileri
Göz fırlaması halinde gözün etrafındaki ince deri tabakası gerginleşir. Doku sıvısı gözün arka tarafına sızar ve onu dışa doğru iter. Balık canlılığını ve iştahını kaybeder. Beraberinde göz fungusu ve fırsatçı bakteriyel enfeksiyonlar ortaya çıkabilir. Korneadaki dejenerasyon sonucunda gözde buğulanma olabilir.
Balıklarda Göz Fırlaması Sebepleri
Göz fırlamasının birçok sebebi olabilir. Bu sebeplerden biri su kimyasına dikkat edilmemesidir. Gözlerden sadece birinde şişkinlik varsa, bu sebep pek olası değildir. Çünkü su kimyasındaki noksanlıklar genellikle her iki gözü birden etkiler.
Tek gözdeki şişkinlik alınan bir yaranın neticesinde ortaya çıkmış olabilir. Başka bir balıkla yaşanan kavga ya da gözün bir yere sürtünmesi, yaralanmayı ve enfeksiyonları beraberinde getirebilir. Bazı durumlarda şişkinlik kendiliğinden düzelse de, bazen göz kaybına neden olacak kadar ciddileşir. Bu yüzden antibakteriyel ilaçları denemekte fayda vardır.
Şişkinliğin bir diğer sebebi doğrudan yaşanan enfeksiyondur. Tek gözü etkileyebileceği gibi, genellikle her iki göze bulaşır. Bakteri ve parazit gibi çeşitli organizmalar yüzünden ortaya çıkar. Dropsy göz şişkinliğine neden olabilecek bakteriyel enfeksiyonlardan biridir.
Su kimyasındaki noksanlık ve su kirliliği, balıklarda göz fırlaması sebeplerinden bir diğeridir. Bu durumdan öncelikle hassas balıklar etkilenir. Durumun daha da kötüleşmesi halinde tüm balıklarda göz fırlaması görülebilir. Eğer akvaryumda birden fazla balıkta göz fırlaması varsa, ilk olarak su değerleri kontrol edilmelidir. Göz şişkinliğinin haricinde buğulanma varsa, pH ve sertlik gibi su değerlerindeki noksanlık en büyük olasılıktır.
Balık Göz Şişmesi Tedavisi
Tedavi hastalığın sebebine göre değişiklik gösterir. Şişkinlik gözde yaralanma neticesinde ortaya çıktıysa, bakteri ve mantar tedavisi sağlayan ilaçlar kullanılmalı ve sık su değişimi yapılmalıdır. Aynı zamanda su kimyası kontrol edilmeli ve pH değerinde ani değişimlerin önüne geçilmelidir. Amonyak ve nitrit miktarında artış varsa tedbir alınmalıdır. Balıkların bağışıklık sistemini güçlendirmek için kaliteli yem kullanılmalıdır.
Herhangi bir yaralanma olmadan enfeksiyona maruz kalan balığın ayrı bir akvaryuma alınması ve geniş kapsamlı bir antibiyotik ile tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde sağlıklı balıklar da enfeksiyona maruz kalabilir. Akvaryum temizliğine özen gösterilmeli ve sık sık kısmi su değişimi yapılmalıdır.
Peki balıklarda göz fırlaması nasıl önlenir? Rahatsızlığın birçok sebebi olduğundan tekrar ortaya çıkmasını önlemek için basit bir çözüm yolu yoktur. Akvaryum bakımı aksatılmamalı, düzenli kısmi su değişimleri yapılmalı, balıklar kaliteli yemle beslenmeli, su kimyasına dikkat edilmeli, ani değişimlerden sakınılmalı, dekor seçimine dikkat edilmeli ve uyumlu balıklar bir arada bulundurulmalıdır. Eğer bu hususlara dikkat edilecek olursa, rahatsızlığın tekrar ortaya çıkma ihtimali oldukça azalır.
Balıklar bizler gibi göz kapaklarına sahip değildir. Bu yüzden kullanılan balık kepçesinin kalitesine dikkat edilmelidir. Aslında balıkların kepçeyle değil, plastik kapla alınmasında fayda vardır. Kepçe daha çok balığı istenilen tarafa yönlendirmek için kullanılmalıdır. Tabii ani hareketlerden sakınılmalıdır. Çünkü korkup sağa sola kaçışan bir balık, kendini dekorlara çarparak yaralanabilir.
Akvaryum aydınlatmasının aniden açılması, balıkların ürkerek sıçramasına ya da kaçışmasına neden olabilir. Gün aydınlandığında aydınlatmanın açılması çoğu zaman sorun çıkarmaz. Ancak karanlık bir odada akvaryum aydınlatmasının aniden açılması balıkları ürkütür. Bu yüzden akvaryum aydınlatması açılmadan birkaç dakika önce oda lambasının açılması gerekir. Benzer şekilde, hava karardığında önce akvaryum aydınlatması kapatılmalı, daha sonra oda aydınlatması kapatılmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Göz şişmesinin su kirliliği, nitrat konsantrasyonunun aşırı artması, yetersiz beslenme sonucu bağışıklık sisteminin zayıflaması, alınan bir yara sonucu gözün enfekte olması, ideal su değerlerinin sağlanamaması, bakteriyel hastalıklar ve paraziter hastalıklar gibi nedenleri vardır.
Hastalık genellikle bakteriler nedeniyle ortaya çıkar. Bu durumda günlük büyük su değişimleri yapılır ve geniş spektrumlu bir antibiyotik ile tedavi uygulanır.
Şişkinlik göze alınan bir yara nedeniyle ortaya çıktıysa bulaşıcı değildir. Ancak enfeksiyon neticesinde ortaya çıktığında bulaşıcıdır. Bir balığın iki gözünde ya da birçok balıkta görüldüğünde, akvaryumda bulaşıcı bir enfeksiyon mevcuttur.